2025 жылғы 12 маусымда Қазақстан Республикасы Парламентінің Сенаты тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу мәселелері жөніндегі заң жобасын мақұлдады.

Заң жобасын қабылдау үлестік құрылыс саласындағы жүйелік проблемаларды, атап айтқанда – нарықтағы көлеңкелі сегменттің едәуір үлесін шешу қажеттілігіне байланысты. 2024 жылғы тамызда жүргізілген «Қазақстан Тұрғын үй Компаниясы» АҚ («Бәйтерек «ҰБХ» АҚ еншілес ұйымы) талдауына сәйкес салынып жатқан объектілердің шамамен 67% – ы-бұл 390-ға жуық тұрғын үй кешені мен 145 мың пәтер – бірыңғай оператордың кепілдігін немесе жергілікті атқарушы органның (ЖАО) рұқсатын алмай, құрылыс кезеңінде салынып, іске асырылды.

Ипотекалық несиелеу тәртібі туралы

Айта кету керек, жаңа заң жалпы салынып жатқан тұрғын үйге ипотека беруге тыйым салмайды. Шектеулер ЖАО рұқсатынсыз немесе Бірыңғай оператордың кепілдігінсіз жүзеге асырылатын объектілерге ғана қатысты. Бұл норманың мақсаты – құрылыс салушының дефолты кезінде олардың құқықтарын қорғауға кепілдік бермей, тәуекелді жобаларға қарыз және өз қаражатын инвестициялайтын азаматтарға борыштық жүктемені ұлғайтуға жол бермеу. Салынып жатқан тұрғын үйге арналған Ипотека бірыңғай оператордың кепілдігімен немесе ЖАО рұқсатымен объектілерге ғана берілетін болады, бұл ретте ипотекалық қарыздар берілген кезде «Қазрестр» ақпараттық жүйесінде тіркелген үлестік қатысу шартының болуын бақылау енгізілетін болады.

Заң жобасының негізгі ережелері

Заң жобасы екі негізгі бағыт бойынша өзгерістерді көздейді:

Заңды үлестік құрылысты ынталандыру

• Құрылыс салушының тәжірибесіне және іске асырылған жобалар көлеміне (үлестік қатысуды ұйымдастыру тәсіліне байланысты 3 жылдан 2 жылға дейін, 5 жылдан 3 жылға дейін және іске асырылған және пайдалануға берілген тұрғын үй көлеміне 18 мың шаршы метрден 10 мың шаршы метрге дейін, 60 мың шаршы метрден 36 мың шаршы метрге дейін) қойылатын талаптарды төмендету);
• Аз қабатты және жеке тұрғын үй кешендеріне үлестік механизмді қолдану мүмкіндігін кеңейту;
• Басқарушы компанияларға тек ағымдағы шоттарды ғана емес, сонымен қатар жинақ және валюта шоттарын ашуға рұқсат беру;
• Мердігерге аванстық төлемдерді 25% — дан 50% – ға дейін ұлғайту мүмкіндігі – банктік кепілдік берілген жағдайда;
• Жобалау құжаттамасын түзетуді қажет етпей, құрылыс материалдарын неғұрлым жоғары құны бойынша сатып алуға рұқсат.

 Бақылау мен ашықтықты күшейту

•  «Тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы» заң шеңберінен тыс брондаудың, инвестициялаудың алдын ала шарттарын және қаражат тартудың өзге де схемаларын жасасуға толық тыйым салу;
• «Қазрестр» ақпараттық жүйесінде мәліметі жоқ салынып жатқан объектілерді жарнамалауға тыйым салу;
• Үлескер мен құрылыс салушы арасында міндетті түрде ақшаны аудару арқылы есеп айырысуларды қолдану. Бұл аудиторлық із қалдыруды және үлескерлердің қаражатын мақсатсыз пайдаланудан қосымша қорғауды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді;
• Құрылысты ұзарту мерзімдерін қысқарту – 3 айдан үш рет ұзартудан бір ұзартуға дейін және 5 айдан асырмайтындай.

Аталған өзгерістер Қазақстан Республикасының Президенті құжатқа қол қойғаннан кейін күшіне енеді деп күтілуде.

Аталған нормаларды іске асыру нарықтың ашықтығын едәуір арттыруға, адал құрылыс салушыларды ынталандыруға, сондай-ақ үлестік құрылысқа қатысушылардың құқықтарын қорғаудың неғұрлым жоғары деңгейін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Естеріңізге сала кетейік, құрылыс салушының сенімділігін тексеру мақсатында ҚТК EGOV Mobile мобильдік қосымшасында цифрлық сервис іске қосылды, оның көмегімен қазақстандықтар салынып жатқан үлестік құрылыс объектілерінің заңдылығын тексере алады. Сервис пайдаланушыны «Тұрғын үй порталы» ақпараттық жүйесіне бағыттайды, онда Қазақстан Тұрғын үй Компаниясының («Бәйтерек ҰБХ» АҚ еншілес ұйымы, ҚТК) кепілдігі немесе үлескерлердің қаражатын тартуға әкімдіктің рұқсаты бар барлық заңды түрде салынып жатқан үлестік құрылыс объектілері туралы толық ақпарат ұсынылады. Осыған ұқсас қызмет ҚТК-мен бірлесіп «Қазақстан Халық Банкі» АҚ Halyk, «Еуразиялық банк» АҚ Smartbank «Банк Центр Кредит» АҚ bcc.kz, Jusan Bank мобильді қосымшаларында ұсынылған.

Толығырақ www.homeportal.kz .

«Қазақстан Тұрғын үй  Компаниясы» АҚ
Баспасөз қызметі
+7 7172 797575, ішкі: 2550
pr@khc.kz, www.khc.kz