Соңғы екі жыл көлемінде 20 қылмыстық іс қозғалып, 16 тұлға сотқа тартылған
Әлі күнге түйіні шешілмей тұрған өткір проблеманың бірі – үлестік құрылыс жайы. Сан соғып алданған жұрттың қарасы көп. Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің мәліметі бойынша, нарықтың 28 пайызы ғана заңды бағытта жұмыс істеп жатыр. Бұл әрине, төмен көрсеткіш.
Агенттік төрағасының орынбасары Рустам Ахметовтың айтуынша, құрылыс салушыда жер теліміне, коммуникацияға рұқсат бар, бірақ олар пәтерді үлестік құрылыс заңын бұза отырып сатады. Сол себепті, қазіргі уақытта үлестік құрылыс келісімшартының орнына брондау келісімшартын жасау кең етек алып кеткен.
«Қазір үлескер қаржысын тартудың үш тәсілі бар – каркас құрылыс салуды өз қаражаты есебінен жүзеге асыру (бұл өте қымбат, өйткені оны өз қаржыңмен салу керек және осы кезеңде үлескер қаржысын тарту керек болады), екіншісі – екінші деңгейлі банктердің займы және бірыңғай оператордың («Қазақстан тұрғын үй компаниясы») кепілдігі арқылы. Үшінші тәсіл әлдеқайда арзан және экономикалық тұрғыдан қолжетімді болып саналады», дейді.
Ал құрылыс компаниялары неліктен осы талаптарды орындағысы келмейді? Агенттік өкілі мұны былай түсіндіреді.
«Бірінші себеп – бұл тәсілдердің қымбатқа шығатындығында. Екіншіден, оны ешкім бақылап отырған жоқ. Үлестік құрылыс туралы заң қабылданғалы бері бірде бір құрылыс салушы үлескер қаржысын негізсіз тартқаны үшін әкімшілік жауапкершілікке тартылған емес», дейді Рустам Ахметов.
Бұған дейін Оpen Development компаниясының директоры Вячеслав Лазарев Қазақстандағы жобалардың 90 пайызының рұқсат етілген құжаттары түгел емес деп мәлімдеген еді.
Ал Бас прокурор Берік Асыловтың айтуынша, соңғы екі жыл көлемінде 20 қылмыстық іс қозғалып, 16 тұлға сотқа тартылған. Құрылыс салушылардың азаматтарға келтірген шығыны 30 млрд теңгеден асқан. Азаматтардан қаржыны заңсыз жинағаны үшін 300-ден астам компания әкімшілік жауапкершілікке тартылып, 250 млн теңге көлемінде айыппұл салыныпты.
Заң талаптары қандай? Қысқасы, үлестік құрылыс көмегімен үй алар кезде «Тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы» заң талаптарын мұқият білген дұрыс. Үлестк қатысу келісімшартының типтік формасын Ұлттық экономика министрлігі 2016 жылы 28 шілдеде бекіткен. Үлестік құрылыс келісімшартына қол қойылғаннан кейін аталған келісімшарт жергілікті әкімдікте тіркелуі тиіс.
Егер сатып алушы құрылыс салушымен басқаша келісім жасасса (брондау, резервтеу, инвестициялау келісімдері) онда ол үлестік құрылыс қатысушысы болып есептелмейді және үлескер ретінде өз құқығын қорғай алмайды. Өз кезегінде, құрылыс салушыда жергілікті атқарушы органның тиісті рұқсаты немесе «Қазақстандық тұрғын үй компаниясы» кепілдігі болған жағдайда ғана үлестік құрылыс келісімшарты қорытындысы және заңға сәйкес үлескерлердің қаражатын тарту мүмкін болады. Әзірлеуші бұл құжаттарды болашақ үлескерге ұсынуға міндетті.
«Қазақстан тұрғын үй компаниясы» (ҚТК) кепілдігі құрылыс салушыға сенімділікті мұқият тексергеннен кейін беріледі: қаржылық көрсеткіштер, баға саясаты, қаржыландыру көздері, құрылыс көлемі мен құны талданады, рұқсат беретін және құқық белгілейтін құжаттар қаралады және сот немесе салықтық іс жүргізудің жоқтығы тексеріледі. Құрылыс салушы міндеттемені орындамаған жағдайда, ҚТК нысанның құрылысын аяқтау және үлескерге тиесілі тұрғын үйді беру бойынша міндеттемелерді өз мойнына алады.
Осылайша, заң талаптарына сәйкес үлестік қатысу келісімшартының қорытындысы үлескерді заңсыз құрылыс салушылардан айтарлықтай қорғай алады, ал ондай компаниялар елімізде жетіп артылады.
Іс жүзінде жағдай нешік? Алайда, жоғарыда айтқанымыздай, қазіргі уақытта үлестік құрылыс нысандарын тиісті құжаттарсыз, заң талаптарын бұза отырып сату белең алып тұрғаны белгілі. Халыққа үлестік құрылыс нысандары бойынша сенімді және толық ақпаратты ұсыну үшін «Қазақстан тұрғын үй компаниясы» өзінің ресми сайтында, «Жеке тұлғаларға» бөлімінде және «Үлескерлерге» бөлімшесінде салынып жатқан нысандар бойынша кепілдікті ұсыну туралы келісімшарттар реестрін орналастырады, сонымен қатар тұрғын үй кешендерінің құрылысы туралы ақпарат беріп отырады.
Сондай-ақ компания «Тұрғын үй порталы» ақпараттық жүйесін әзірледі, онда үлестік құрылыстың заңды объектілерінің тізімі орналастырылған. Сонымен қатар портал үлескерлерден қаражат тартуға тиісті рұқсаты немесе кепілдігі жоқ құрылыс салушылар туралы ақпаратты жариялайды (жергілікті атқарушы органдардың мәліметтері бойынша).
Version for visually impaired